Çin Mitolojisi

Yaratılış söylenceleri ve Çin devletinin kuruluşuna ilişkin efsaneler başta olmak üzere Çin mitolojisi oldukça zengin çeşitliliğe sahiptir. Çin’de onlarca etnik grup yaşamakta olup, bunların tümünün kendi lehçe ve dillerinde kendi söylenceleri bulunmaktaysa da bazı efsanelerin ortak motifler içerdiği görülmektedir.

Kehanet amaçlı kullanılan kaplumbağa kabukları ve hayvan kemikleri üzerine

kazınmış Çince sembol ve karakterler Bronz Çağı’na yani MÖ 12. Yüzyıla tarihlenmiştir. Bazı efsaneler Şan Hai Jing gibi yazılı kaynaklardan çoğu söylence ise sözlü gelenekte kuşaktan kuşağa aktarıldıktan sonra derlenerek Heian Zhuan gibi kaynaklar oluşturulmuştur. Bununla birlikte antik metinlerde Çin mitolojisine ilişkin atıfların dağınık bir şekilde yer alması ve çoğunlukla epik bir dilin kullanılmaması kimi yazarların Çin kültürünün mitolojik ögeler barındırmadığını

iddia etmesine sebep olmuştur. Çeşitli kaynaklarda yaratılış mitleri ile evrensel felaketlerden bahseden efsanelerin varlığı mevcut olsa bu yanıltıcı durum çoğunlukla Çin’in geleneksel emperyal Konfüçyüsçülük ideolojisinin efsanelere değer vermemesine ya da mitlerin ibret ve nasihat kıssası vermek için kullanılan genelde siyasî ve tarihî gerçeklikler olarak yorumlamasına bağlanmıştır. Budizm sonrasında mitolojik kahramanların nitelikleri de yeni dinle birlikte değişmeye başlamış, bazı efsanelerde Taoist ve Budist kökenli ögeler birlikte yer almıştır.

Çin Mitolojisi: Kaynak metinler

• Şan Hai Jing (Dağ ve Deniz Klasiği): MÖ 3-2. Yüzyıllar arasında yazılan

  

  eser Qin Hanedanlığı öncesi Çin kültürünü konu almakta olup, çeşitli özgün efsanelerin yanı sıra kapsamlı şifacılık ve coğrafya bilgisini içermektedir. 18 bölümden (Dağlar Klasiği [Güney, Batı, Kuzey, Doğu, Merkez], Denizler Ötesi Bölgeler Klasiği [Güney, Batı, Kuzey, Doğu], Denizler Berisi Bölgeler Klasiği [Güney, Batı, Kuzey, Doğu], Büyük Kır Klasiği [Güney, Batı, Kuzey, Doğu, Merkez], Denizler Berisi Bölgeler Klasiği) oluşan eser, 31000 sözcük

  

  barındırmaktadır.

• Hei’an Zhuan (Karanlık Destanı): Hubei eyaletinde Şennongjia dağlık alanında yaşayan Han halkınca korunan destan evrenin yaratıcısı, ilk varlık Pan Gu’nun doğumundan sonrasını anlatan manzum efsaneleri içermektedir.
• Şui Jing Zhu (Su Klasiği üzerine Açıklamalar): 40 ciltten oluşan eser MS 3. Yüzyılda tamamlanmış olup, Çin’de bulunan 137 nehir ile etraflarında yer alan bölgeleri tarif eden eşsiz bir coğrafya kitabıdır.

Bunlar dışında Ming Hanedanlığı döneminde yazılmış Fen Şen Yanyi (Tanrıların

Yaratılışı), Wu Çeng’in Hindistan’a yaptığı hac gezisini anlattığı “Batıya Yolculuk”, İnsan formuna bürünen bir yılan ile bir adamın aşkını konu alan Baişe Zhuan, gibi mitolojik ögeler içeren kurgusal eserler ile imparatorluğa ait Şiji, Şahşu, Liji ve Luşi Çungiu gibi tarihsel ve felsefi metinleri içeren dokümanlar Çin mitolojisinin temel ve ikincil kaynaklarıdır.

Çin Yaratılış Efsanesi

Çin mitolojisinde birden fazla yaratılış efsanesi bulunmakta olup, bunların ortak

özelliği kaostan düzene geçiş ve yin yang dengesinin kurulmasıdır. Ayrıca bu yaratılış mitlerinde İbrahimî dinlerin yoktan var etme anlayışından farklı olarak var olanın şekil değiştirmesi veya yeni bir şekle girmesi eylemi tanımlanmaktadır. MÖ 2. yüzyıla tarihlenen Huai Nan Zi adlı metinde adı verilmeyen iki tanrının evreni yaratıp, yin ve yanga dönüştüklerinden bahsedilirken, bir başkasında tanrıların sözü edilmeden su buharının şekillenerek evrenin temeli olan

yin ve yangı oluşturduğu anlatılmaktaydı. MS 3. Yüzyılda Üç İmparatorluk döneminde Xu Zheng tarafından yazıya geçirilen en ünlü yaratılış mitinde ise dev bir yumurtanın içindeki karanlık bir nem şeklinde var olan kaosun içinde büyüyen ilk varlık Pan Gu’nun yumurtayı kırıp dışarı çıktıktan sonra evreni oluşturduğu kaydedilmiştir. Yer ve göğü birbirinden ayırdıktan sonra, bedeniyle 5 kutsal dağı, teriyle yağmurları, nefesiyle rüzgârları, kanıyla nehirleri gözleriyle ise ay ve güneşi oluşturmuştur. Bu söylenceye göre Pan Gu’nun

üzerindeki pireler insanları oluştururken bir başkasına göre çamurdan yaratıp kurumaya bırakmış, yağmur başlayınca bunların bazılarını kuru bir yere taşıyamadığı için ilk engelli insanlar da ortaya çıkmıştır. Bazı söylenceler ise yaratıcı tanrıça Nü Wa’yı öne çıkarmakta olup, yeryüzünde kendini yalnız hisseden tanrıça bir gölde gördüğü yansımasına bakarak önce elleriyle kendi suretinde çamurdan insanlar yaratmış sonra işini hızlandırmak için bir ipi çamura batırdıktan sonra havada sallayarak çamur damlacıklarının yere düşerek insana dönüşmesini sağlamıştır. Tanrıçanın kendi elleriyle oluşturduğu insanlar asil ve zengin insanları sıçrayan çamurlardan oluşanlar ise yoksul halk tabakasını oluşturmuştur.

Çin Tufan Efsanesi

Bir çiftçi bir gün gök gürültüsünü yakalayıp, hapsettikten sonra çocukları olan Nü Wa (Nü Kwa, Nüwa,女媧) ile erkek kardeşi ve eşi Fu Xi’yi kendi yokluğunda asla Gök gürültüsüne su vermemeleri gerektiği konusunda uyarmıştır. Bununla birlikte adam Pazar gittiğinde kızı Gök gürültüsüne su vermiş o da karşılığında kardeşlere ağzından söktüğü iki dişi hediye edip, toprağa gömmelerini tavsiye etmiştir. Çiftçi eve gelip durumu kavradığında büyük bir fırtınanın çıkacağını anlayıp demirden bir gemi inşa ederken çocuklarda dişleri toprağa ekmiş ve yerden bir su kabağının büyüdüğünü görmüşlerdir. Sular yükseldiğinde çiftçi gemisine, kardeşler ise su kabağının içine sığınmıştır. Çiftçi gemisiyle gökyüzüne dek yükselirse de cennettekileri kızdırınca sular bir anda çekilir ve adamın gemisi yeryüzüne hızla düşerek çiftçinin ölümüne sebep olmuştur. Yere su kabağının içinde yavaşça inen kardeşler ise önce evlenmiş, ardından kız kardeş bir et parçası doğurmuştur.  Kardeşler, eti çok sayıda parçaya ayırdıktan sonra yeryüzüne dağıtarak ilk insanların oluşmasını sağlamıştır.

Çin Tanrıları

Çin mitolojisi, Budizm’in ülkeye geldiği dönemde politeist bir karaktere sahip olup, inançların harmanlanmasına ve yerel topluluklarda büyük farklılıklar göstermesine karşın her biri ayrı bir konu ve görevle ilişkilendirilen sayısız tanrı ve tanrıçaya inanılmaya devam etmektedir. Bunların en önemlileri Şangdi (Huangtiān Dadi), Yu Di (Yeşim İmparatoru), Tian (Cennet), Nu Wa ve Pan Gu’dur. Ayrıca Dizang (10 Cehennemin efendisi), Dört Göksel Kral, Gautama Buda, Guanyin, Hotei (Gülen Buda), Cangji (Dört gözlü), Çang’e (Ay tanrıçası), Çi You, Da Yu, Daoji, Sekiz Ölümsüz ve ejderhalar diğer önemli tanrı ve mitolojik karakterlerdir.

Kaynak: Özhan Öztürk. Dünya Mitolojisi. Nika Yayınları, Ankara, 2016

Ayrıca Bak

Çin Mitolojisi Sözlüğü ve Çin Kültürü (A-E)

Çin Mitolojisi Sözlüğü ve Çin Kültürü (F-L)

Çin Mitolojisi Sözlüğü ve Çin Kültürü (M-Z)